Usunięte dowody cyfrowe w postępowaniu karnym
Współczesne postępowania karne coraz częściej opierają się na dowodach cyfrowych, które mogą zostać celowo usunięte przez sprawców w celu zatarcia śladów przestępstwa. Jednakże, dzięki zaawansowanym technikom informatyki śledczej, możliwe jest odzyskanie takich danych, co ma kluczowe znaczenie dla wymiaru sprawiedliwości.
Metody usuwania danych przez sprawców
Sprawcy przestępstw cyfrowych stosują różnorodne metody w celu usunięcia dowodów ze swoich urządzeń. Do najczęstszych należą:
- Proste usunięcie plików: Polega na przeniesieniu plików do kosza systemowego i jego opróżnieniu. W rzeczywistości dane nie są natychmiastowo kasowane z nośnika, a jedynie oznaczane jako dostępne do nadpisania.
- Formatowanie nośnika: Proces ten usuwa struktury systemu plików, czyniąc dane niewidocznymi dla użytkownika. Jednakże, wiele informacji pozostaje fizycznie na dysku i może być odzyskanych.
- Użycie programów do bezpiecznego usuwania danych: Specjalistyczne oprogramowanie nadpisuje dane wielokrotnie, co znacznie utrudnia ich odzyskanie.
- Szyfrowanie i następnie usunięcie kluczy szyfrujących: Dane są szyfrowane, a następnie klucze szyfrujące są usuwane, co praktycznie uniemożliwia dostęp do oryginalnych informacji.
Techniki odzyskiwania usuniętych danych
Informatyka śledcza dysponuje szeregiem metod pozwalających na odzyskanie usuniętych dowodów cyfrowych:
- Analiza systemu plików: Nawet po usunięciu plików, informacje o nich mogą pozostać w strukturach systemu plików, takich jak tablice alokacji. Dzięki temu możliwe jest ich przywrócenie.
- Odzyskiwanie z obszarów nieprzydzielonych: Dane, które zostały usunięte, ale nie nadpisane, mogą być odzyskane z obszarów dysku oznaczonych jako wolne.
- Analiza pamięci podręcznej i plików tymczasowych: Systemy operacyjne oraz aplikacje często tworzą kopie zapasowe i pliki tymczasowe, które mogą zawierać fragmenty lub całość usuniętych danych.
- Badanie kopii zapasowych: Automatyczne kopie zapasowe, tworzone przez systemy operacyjne lub aplikacje, mogą zawierać usunięte pliki.
- Metody fizyczne: W skrajnych przypadkach, zaawansowane techniki laboratoryjne pozwalają na odzyskanie danych bezpośrednio z powierzchni nośnika, nawet po jego uszkodzeniu.
Wyzwania i ograniczenia
Odzyskiwanie usuniętych dowodów cyfrowych napotyka na szereg wyzwań:
- Nadpisanie danych: Jeśli po usunięciu pliku na jego miejscu zapisano nowe dane, odzyskanie oryginalnych informacji staje się praktycznie niemożliwe.
- Zaawansowane metody usuwania: Użycie programów do bezpiecznego kasowania, które nadpisują dane wielokrotnie, znacznie utrudnia ich odzyskanie.
- Szyfrowanie: Jeśli dane były zaszyfrowane, a klucze szyfrujące zostały skutecznie usunięte, odzyskanie informacji jest niezwykle trudne.
- Postęp technologiczny: Nowe technologie przechowywania danych, takie jak dyski SSD, wprowadzają dodatkowe komplikacje w procesie odzyskiwania ze względu na mechanizmy zarządzania pamięcią.
Znaczenie dla postępowania karnego
Odzyskiwanie usuniętych dowodów cyfrowych ma kluczowe znaczenie w postępowaniach karnych, zwłaszcza w sprawach dotyczących przestępczości komputerowej, finansowej czy związanej z terroryzmem. Skuteczne przywrócenie takich danych może dostarczyć niezbędnych dowodów do skazania sprawców.
Jednakże, proces ten wymaga wysokiej klasy specjalistów oraz zaawansowanego sprzętu i oprogramowania. Ponadto, konieczne jest przestrzeganie procedur zapewniających integralność i wiarygodność odzyskanych dowodów, aby mogły one zostać dopuszczone w sądzie.
W związku z dynamicznym rozwojem technologii oraz coraz bardziej zaawansowanymi metodami ukrywania i usuwania danych przez przestępców, istotne jest ciągłe doskonalenie technik i narzędzi stosowanych w informatyce śledczej. Współpraca międzynarodowa oraz wymiana doświadczeń między służbami ścigania i ekspertami są kluczowe dla skutecznego przeciwdziałania przestępczości w cyfrowym świecie.
Źródło: P. Karasek, „Odzyskiwanie usuniętych dowodów cyfrowych w postępowaniu karnym”, „Prokuratura i Prawo”, nr 7/8, 2016, s. 100-120.
